همشهری آنلاین: شهر تاریخی بیشابور در فاصله ۲3 کیلومتری شمال غرب کازرون، در حاشیه رودخانه شاپور و در کنار جاده شاهی که در زمان هخامنشیان، تخت جمشید را به شوش و در روزگار ساسانی به تیسفون متصل میکرد، قراردارد
بیشاپور با 200 هکتار وسعت، از شهرهای مهم آن زمان بوده است و اهمیت ارتباطی داشته است. این شهر از قدیمیترین شهرهایی است که تاریخچه ساخت آن به صورت مکتوب در سنگ نوشتهای موجود است.
این شهر تا قرن هفتم هجری آباد و مسکونی بوده و پس از آن ویران شده و دارای گنجینهای از آثار ارزشمند دوره ساسانی مانند معبد آناهیتا است.
بیشاپور به سال ۲۶۶ میلادی و به دستور شاپور اول پادشاه ساسانی ساخته شده است. پس از پیروزی شاپور بر والرین امپراتور روم، شاپور دستور داد در ناحیهای خوش آب و هوا بر سر راه تخت جمشید به تیسفون شهری بنا کنند. این جاده در زمان هخامنشیان، شهرهای تخت جمشید و استخر را به شوش وصل میکرد. شاپور نام خود را بر این شهر نهاد.
این شهر در هزار و 60 کیلومتری جنوب تهران و 150 کیلومتری غرب شیراز و 23 کیلومتری شمال غرب کازرون واقع است.
شهر تاریخی بیشابور که بقایای آن امروزه در نزدیکی کازرون، کنار رودخانه شاپور، قرار دارد دارای نقشهایی از شاپور ساسانی است که تسلط وی را بر والریانوس، امپراتور روم، نشان میدهد.
هرچند که در پهنه شهرستان کازرون آثار تاریخی بسیاری وجود دارد اما بیتردید بیشترین آثار مربوط به دوره ساسانی است.
بزرگترین و تنها مجسمه سنگی دوره ساسانی مجسمه شاپور اول، 9 نقش برجسته از 30 نقش برجسته دوره ساسانی شهر تاریخی بیشاپور، بزرگترین کتیبه دیواری عهد ساسانی معروف به کتیبه کریتر با ابعاد 5/20 در 2/70 متر، پرستشگاه (آبکده) آناهیتا (الهه آب)، آتشکدههای متعدد، جاده شاهی از جمله آثار به جای مانده از دوره ساسانی در این دیار است.
بیشاپور 2 کیلومتر مربع وسعت دارد و جزو نخستین شهرهای باستانی است که دارای تاریخ مکتوب شهرسازی است. این تاریخ سنگ نبشتهای است که با دو خط اشکانی و ساسانی روی ستون بنای یادبود بیشاپور حک شده است.
تاکنون بخش بسیار محدود و کوچکی از بیشاپور کاوش شده است، اما آثار یافت شده نشان میدهد که بیشتر آثار دوره ساسانی در بخش شمالی شهر ایجاد شده و این شهر در دوره اسلامی به سمت جنوب گسترش یافته است.
بهعنوان مثال در بخش شمالی شهر، پرستشگاه زیبای آناهیتا (آبکده)، تالار تشریفات و بقایای برج و بارو یافت شده و در بخش جنوبی آن بقایای مسجد حکایت از اسلامی بودن است.
شهر بیشابور با روش مهندسی یونانیان که توسط هیپوداموس ابداع شده بود در زمینی مستطیل به گونهای طراحی شد که 4 دروازه و 2 خیابان آن، یکدیگر را قطع میکردند. یکی از خیابانها در جهت شمال به جنوب و دیگری شرق به غرب است و هر کدام در انتها به یکی از دروازههای شهر منتهی میشدهاند. دروازه غربی، ورودی اصلی شهر بوده است.
شهر بیشاپور از دو بخش اصلی تشکیل شده است:
- ارگ سلطنتی شامل آثار شاخصی مانند: معبد آناهیتا، تالار شاپور، ایوان موزائیک، کاخ والرین.
- منطقه عامه نشین شامل: خانه های مسکونی، گرمابه، کاروانسرا و بازار.
منطقه باستانی بیشاپور مشتمل بر سه بخش اصلی است:
- شهر بیشابور
- قلعه (دختر) با نقش برجستههای ساسانی
- دره رودخانه بیشاپور
در این ناحیه آثار دیگری مانند قلعه دختر، قلعه پسر و نقشهای تنگ چوگان قابل اشاره هستند.
برخی تک آثار به جای مانده از شهر باستانی بیشاپور:
- کاخ والرین
- ایوان موزائیک
- ستون های سنگ یادبود بیشاپور